آشنایی با فضای رنگ

این درس به بررسی مفهوم “فضای رنگ” (Color Space) در فتوشاپ پرداخته و اهمیت انتخاب مدلهای رنگ مختلف مانند RGB و CMYK را تشریح میکند. با درک عمیقتری از مفاهیم فضای رنگ، میتوانید تصاویر دیجیتالی خود را به صورت بهینه و دقیقتر مدیریت کنید. در این درس، تفاوت بین عمق بیتها (Bit Depth) و تأثیر آن بر کیفیت تصاویر توضیح داده میشود. همچنین نحوه انتخاب فضای رنگ مناسب برای پروژههای مختلف بر اساس نیازهای چاپی یا نمایشگر مورد بررسی قرار میگیرد. این مهارتها برای هر کاربر فتوشاپ ضروری هستند تا از تمام قابلیتهای نرمافزار بهرهبرداری کند و تصاویر با کیفیت و حرفهای تولید کند.
Table of contents
فضای رنگ در فتوشاپ
من دوست دارم به فضاهای رنگی یا به اصطلاح color space ها مثل چند بسته فکر کنم. چندین فضا رنگی متفاوت وجود دارد و هر کدام آنها شامل رنگهای متفاوتی هستند. رنگهایی که با عنوان color space ها شناخته میشوند به محدودهای از فضای رنگی تصاویر قابل مشاهده با چشم به نام color gamut اشاره دارند. چند لحظه دیگر، ما قصد داریم که نگاهی به 4 فضا رنگی یا همان چهار color space متفاوتی که در فتوشاپ وجود دارد و تعریف شده بیندازیم: sRGB، Adobe RGB، ProPhoto و CMYK. در یک دنیای ایدهآل، هر ابزاری که میتواند یک تصویر را نشان بدهد و هر دستگاه چاپی که میتواند یک تصویر را پرینت کند قادر است که وسعتی کامل از رنگهای موجود در جهان را تکثیر کند اما همه ما میدانیم که این امکانپذیر نیست. به این معنی که آن دیوایس یا دستگاه چاپ اگر چه میتواند وسعت رنگ قابل مشاهده با توان سختافزاری آن یا color gamut را به ما نشان بدهد، ولی هرگز نمیتواند که کل رنگهای تعریف شده برای تصویر یا به اصطلاح کل فضا رنگ یا color space را به ما ارائه دهد.
همانطور که شما میتوانید تصور کنید، رنگهایی که شما در مانیتورتان میبینید متفاوت از رنگهایی هستند که میتواند پرینت بشود. علتهای زیادی برای این موضوع وجود دارد، مثلاً این حقیقت که: تکنولوژی به کار رفته برای ایجاد رنگها بین دستگاهها متفاوت است. برای مثال، یک مانیتور تکنولوژی رنگ افزایشی یا همان additive color را به کار میبرد و قسمتهای مساوی از سیگنالهای نور قرمز، سبز و آبی را ترکیب میکند تا رنگ سفید را تولید کند در حالی که تکنولوژی پرینت؛ subtractive color یا همان رنگ کاهشی را به کار میبرد، بعنوان مثال میآید و با ترکیب شن و ماسهای یا همان رنگ Sand، ارغوانی، زرد و مشکی برای بدست آوردنِ رنگهای سیاه و سفید عمل میکند. پس سؤال اصلی این است که ما در فتوشاپ چه فضا رنگی را باید بکار ببریم؟ خب بستگی دارد.
متأسفانه، جواب غلط یا درستی برای این سؤال وجود ندارد، این بستگی به روند کاری شما دارد.
SRGB
ما صحبتهای این مبحث از آموزشمان را با color space یا فضا رنگ sRGB شروع میکنیم. این کوچکترین فضا رنگی است که ما در مورد آن بحث میکنیم، یعنی sRGB کوچکترین محدوده و وسعت رنگ ویژوالی color gamut را دارا است یا کمترین تعداد رنگها را شامل میشود. sRGB فضا رنگی است که وقتی ما میخواهیم محتوا را در یک صفحه نمایش انتشار بدهیم به کار میبریم. مثل در دیوایس موبایل، در مانیتورها، یا در پرژکتورها و علت آن هم این است که بیشتر این دیوایسها میتوانند کارشان را خیلی خوب برای نمایش فضا رنگی sRGB انجام بدهند و توان سخت افزاری این فضا رنگ کوچک را دارند.
اکثر طراحان صفحه نمایش یا در اصطلاح screen designers ها یا همان اشخاصی که تصویر طراحی شده آنها فقط مختص نمایش در دیوایسها است، با فضا رنگ sRGB کار خواهند کرد، زیرا آنها میدانند و مطمئن هستند، که تصویر آنها فقط بر روی صفحه نمایش منتشر میشود. بعضی اوقات هم عکاسها، مثل عکاسان رده بالا که، ویرایشهای خیلی کوچک و روتوش روی تصاویرشان انجام میدهند، آنها هم در sRGB کار میکنند. اما sRGB لزوماً بهترین فضا رنگ برای ادیت تصاویر نیست، چون وسعت رنگی آن خیلی محدود است. در این روش، اگر از ویدئو آموزشی قبلی به خاطر داشته باشید، ادیت تصاویر با فضا رنگی sRGB مثل محدود کردن خودمان در کار کردن با یک تصویر 8 بیتی به جای یک تصویر 16 بیتی است. درواقع اینطوری شما فقط داده کمتری دارید، و میشود گفت خودتان را محدود کردید.
در این مورد، میشود گفت sRGB یک فضا رنگ کوچکتر است و بنابراین، رنگهای کمتر برای کار با آن وجود دارد. در نتیجه، ایجاد تغییرات در رنگها یا ایجاد تغییرات در تن تصویر، میتواند باعث یکسری جزئیات ظریف شود که این جزئیات موجب کاهش سرعت و درنهایت کاهش کیفیت تصویر بشود. اکثر تصاویری که من با آنها کار کردم، به خصوص تصاویری که با استفاده از دوربینهای high-end ضبط شدند، در یک فضا رنگ خیلی بزرگتر از sRGB شروع میشوند، بنابراین حاوی رنگهای بیشتری برای شروع هستند، وقتی من با آنها کار میکنم و تنظیمات را در این فایلها انجام میدهم، میخواهم تا جایی که ممکن است در یک فضا رنگ بزرگتر بمانم بطوری که بتوانم بطور بالقوه تعداد بیشتری از رنگها را به کار ببرم، یا از دادههای رنگی با کیفیت بالا استفاده کنم.
علاوه بر این، من نمیخواهم وسعت رنگ تصاویر خود را بر اساس تکنولوژیهای دیوایسهای خروجی امروزی محدود کنم. در آینده تعداد زیادی از پرینترها و دیوایسهای موبایل قادر خواهند بود وسعت بزرگتر و گستردهتری از حیطه رنگ را نشان ما بدهند و توان سخت افزاری آنها باعث میشود color gamut یا محدوده ویژوالی رنگ بیشتری را پشتیبانی کنند.
Adobe RGB (1998)
پس بد نیست که همین الان هم تصاویری که آماده میکنم، تصاویری باشند که برای سالهای آینده هم مورد پسند و بروز باشند و این سناریو ما را به فضا کار Adobe RGB میبرد. Adobe RGB یک فضا رنگ بزرگتر از sRGB است و بیشتر مانیتورهای کامپیوتر با کیفیت بالا، میتوانند همه رنگها را در فضا کار Adobe RGB نشان بدهند؛ پس میشود گفت توان دیوایسها و سختافزارهای امروزی در حد این فضا رنگی است و میشود اینطور استنباط کرد که color space با color gamut در فضا کار Adobe RGB تقریباً برابر است. Adobe RGB رایجترین color space یا فضا رنگ برای عکاسها و طراحان است؛ به خاطر اینکه تعداد زیادی از رنگها در زمان تغییر تصاویر به کمکمان میآیند و باز هم میشود به عنوان دلیلی برای محبوبیت Adobe RGB به این نکته اشاره کرد که داده بیشتری برای کار با آنها وجود دارد.
برای عکاسان، اغلب تمام محدوده رنگ Adobe RGB میتواند در پرینترهای جوهرافشان پرینت بشود، بخصوص با آن دست از پرینترهای جوهرافشان که شش رنگ جوهر یا بیشتر را ساپورت میکنند. تنها اشکال کار با تصاویر در فضا رنگ بزرگتر وقتی است که شما میخواهید تصویرتان را به sRGB تبدیل کنید تا بعنوان مثال بتوانید آنرا روی یک صفحه نمایش ضعیفتر منتشرش کنید. خب؛ دلیلش این است که در اینحالت شاهد از بین رفتن محدوده بزرگی از رنگ تصویر بر اثر انتقال به محدوده color space یا فضا رنگ پایینتر هستیم.
ProPhoto RGB
فضا رنگ ProPhoto حتی بزرگتر از فضا رنگ Adobe RGB است. ProPhoto در بین این چهار فضا رنگی که ما در این ویدئو آموزشی داریم در موردشان صحبت میکنیم بیشترین تعداد رنگ را دارد و بیشتر افراد، به خصوص عکاسان، در ProPhoto کار میکنند تا وقتی که فایلهای خود را پردازش میکنند؛ از مزایای داده رنگی با کیفیت بالا استفاده کنند.
با اینحال؛ چون فضا رنگ در ProPhoto بزرگ است، شما نمیتوانید به طور دقیق همه رنگها را در صفحه نمایش ببینید، و دلیل آن هم عدم توانایی صفحه نمایشها در نمایش رنگ است و چیزی که ممکن است منجر به شگفتی ما بشود؛ تغییر رنگ و دسته کردن رنگها درست زمان کانورت تصاویر با color space یا فضا رنگ ProPhoto به فضا رنگی قابل تعریف برای صفحه نمایشهای امروزی یعنی فضاهای رنگ کوچکتری مثل sRGB یا Adobe RGB، است.
CMYK
درنهایت، ما فضا رنگ CMYK را داریم. خب، در گذشته، گروه کوچکی از طراحان احتمالاً تمام وقت خود را بر روی فضا رنگ CMYK کار میکردند چون خروجی کارشان فقط با دستگاههای چاپ نمایش داده میشد. اما خب امروز، این روند کاری رواج کمتری دارد چون محتوا تصویر با نیت نمایش در پرینتر و صفحه نمایش انتشار داده میشود و باز هم میگویم فضای رنگ CMYK مختص نمایش در چاپگرها است و توانایی داشتن خروجی به خصوص برای صفحه نمایشهای امروزی را ندارد.
هر چند، اگر که بدانید صرفاً دارید برای یک پرینتر خاص محتوا ایجاد میکنید، پرینتری که با ترکیب جوهر و کاغذ دارد محتوا شما را نشان میدهد و هدفتان هم نمایش تصویر در صفحههای نمایش نیست؛ آنوقت شما میتوانید روی فضا رنگ CMYK کار کنید. اگر اینطور باشد و بدانید که صرفاً هدفتان نمایش محتوا در صفحات پرینت شده است؛ تنها کاری که احتمالاً باید انجام بدهید فقط تنظیم تنظیمات مناسب پرینترتان است و نیازی به تغییرات رنگ تصویر تعریف شده با فضای رنگ CMYK ندارید؛ چرا که این فضای رنگ مختص کار با پرینترها تعریف شده و بصورت پیشفرض تنظیمات سیستمی را دارد، پس بهتر است برای تشخیص تنظیمات درست پرینتر در کار با تولید محتوا تصاویر تعریف شده در فضا رنگ CMYK فقط تنظیمات پرینتر را دستکاری کنید. برای این آموزش جامع فتوشاپ مبانی، اکثر فایلهای تمرینی روی فضا رنگ Adobe RGB سفارشی و در اختیارتان قرار داده شدند. اگر که شما با تصاویر خودتان کار میکنید، مطمئن شوید فضا رنگی را انتخاب کردید که بیشترین حس را به روند کارتان و تصاویر میدهد.